زبان مردم اشتهارد کرج

گویش مردم اشتهارد زبان محلی است که شبیه مجموعه زبانهای محلی معروف به تاتی است که از زبان‌های ایرانی است. مشابه این گویش در مناطق مختلفی از کشور از جمله آذربایجان، تالش، یزد،تاکستان، بویین زهرا و حتی بعضی از کشورهای دیگر وجود دارد.

قدمت کلمات و نشانه‌های زبان اشتهارد را می‌توان در مکاتب گویش اشتهاردی دارای دستور زبان بسیار مشخص و محکمی دانست. چرا که فقط با شنیدن می‌توان با نوع جنسیت دختر یا پسر و مرد یا زن آن پی برد. همچنین اشیاء و اجسام نیز مذکر و مونث در نظر گرفته می‌شود و صفت قبل از موصوف می‌آید. با بررسی و تأمل در کتاب تاریخ طبری و یا متون قدیمی دیگر مثل اوستا می‌توان کلمات بسیاری را یافت که آن کلمات در حال حاضر بدون کوچکترین تغییر در آواشناسی بطور معمول بین مردم اشتهارد محاوره می‌شود.

به طوریکه در هشت از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، این زبان (زبان اشتهاردی) کاربرد بسیاری در جبهه حق علیه باطل داشت و اکثر بیسم چی های جبهه از بچه های شهر اشتهارد کرج بودند.

جلال آل احمد در مورد زبان مردم اشتهارد در کتاب تات نشینان بلوک زهرا چنین یاد میکند: یکی از اصیل ترین و دست نخورده ترین این نوع زبان (تات) در اشتهارد تکلم می شود.

تاتی‌تبار (Tatic)

از دسته زبان‌های ایرانی شاخه شمال‌غربی و بازمانده یکی از گویشهای مادی هستند. گویش‌های این زبان روزگاری از شمال ارس تا سمنان گسترده بود ولی امروزه با ترک‌زبان و فارس‌زبان شدن بخشی از شمال‌غربی ایران تنها جزیره‌هایی از گویشهای تاتی در منطقه بجا مانده است. بزرگترین این جزیره‌ها در منطقه تاکستان استان قزوین دیده می‌شوند. تاتی تاکستان یکی از کهن‌ترین زبان‌های ایرانی است که از دیدگاه زبان شناسی، ارزش ویژه‌ای دارد. بیشترین آمار جمعیتی تات‌های ایران متعلق به سه شهرستان کُهن اشتهارد، تاکستان و بوئین‌زهرا می باشد. تاکنون هیچ آمار رسمی در مورد تات‌های این چند منطقه ارائه نشده است. تات‌های این منطقه که به تات‌های جنوب شهرت یافته اند، در شهرها و روستاهای زیر زندگی می‌کنند:

·        در استان البرز، شهرستان کرج منطقه اشتهارد، پلنگ آباد و ... تات زبان اند.

·        در شهرستان تاکستان، شهر تاکستان و در بخش اسفرورین و شهر اسفرورین و روستای قرقسین، تات زبان اند

·    در شهرستان بوئین زهرا، شهرهای شال و دانسفهان و روستاهای خیارج, خوزنین, خروزان, ابراهیم‌آباد و سگزآباد و … تات زبان اند.

·        تاتهای خلخال، جیرنده، کلور، طارم، عنبران، میناباد، میرزانق، کلش، سروآباد، پیله‌زیر، پیله‌رود، جید، لرد، شاهرود، تولش، عنبران علیا، لنکران و ماسالی جمهوری آذربایجان.

·        به طور کلی زنجیره مناطق تات‌نشین از شهر تاکستان شروع شده و به سمت جنوب و جنوب شرقی ادامه می‌‌یابد و در نهایت در شهرستان بوئین زهرا به روستای تاریخی سگزآباد پایان می‌یابد.

·        در استان مرکزی (منطقه وفس) نیز روستاهای وفس، چهرقان، گورچان و فرک به زبان تاتی صحبت می‌‌نمایند. این روستاها به فاصله 100 تا 120 کیلومتری شهر اراک و در شمالی‌ترین نقطه استان مرکزی واقع شده اند. مناطق کوهستانی و خوش آب و هوا و شغل مردم روستاها کشاورزی، باغداری و دامداری است که به دلیل مواجه شدن با کمبود آب و عدم توجه مسئولین به نیاز مردم و نیروهای انسانی جوان، به شدت روستاها خالی از سکنه می‌‌شوند و در شهرهای مانند تهران، قم، اراک، و ... سکونت می‌‌نمایند.